==လူထုက်န္းမာေရး(ကေလးငယ္မ်ား ဝမ္းေလွ်ာျခင္း)==

By: JACBA

**Public Health**

 ကေလးနဲ႔ ဝမ္းကေလးငယ္ေတြ ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာ ျဖစ္တာဟာ အျဖစ္မ်ားတတ္တဲ့ ေရာဂါ လည္း ျဖစ္တယ္။ ကေလးေတြ ဝမ္းေလွ်ာတာ ဝမ္းပ်က္တာက ဆဲလ္မိုနဲလား (Celmoni-alar) နဲ႔ ရႊီဂ်ဲလား (Sihegella)၊ အီကိုလိုင္း (E coli) ပိုးေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ဝမ္းအသြားမ်ားလို႔ ညႇီေစာ္နံေနျခင္း၊ ေသြးမပါ၊ ခြၽဲမပါဘဲ ဝမ္းသြားျခင္း၊ ဝမ္းက်၊ ဝမ္းကိုက္၊ ဝမ္း တြင္း သံေကာင္ ေတြေၾကာင့္ ေနထိုင္မေကာင္းရင္ ေက်ာင္းမလာ သင့္ပါဘူး။ ဆရာဝန္နဲ႔ ကုသသင့္တယ္။

+ကာကြယ္ေဆးနည္း+

 ေရေကာင္းေရသန္နဲ႔ က်ဳိခ်က္ထားတဲ့ ေရသံုးျခင္း၊ ေရထဲမွာ ေဆးခတ္ျခင္း၊ မစင္မ်ားကို စနစ္တက် စြန္႔ပစ္ျခင္း၊ ကိုယ္လက္ သန္႔ရွင္းေအာင္ ထားျခင္း၊ လူနာရဲ႕ အဝတ္အစား၊ အေပအက်ံမ်ားကို ေရေႏြးျဖင့္ ျပဳတ္ေလွ်ာ္ျခင္း၊ တိုက္ဖြိဳက္ ကာကြယ္ေဆးနဲ႔ ကာလဝမ္း ေရာဂါ ကာကြယ္ ေဆးထိုးျခင္း ေတြကို ျပဳလုပ္ရမယ္။ဝမ္းေလွ်ာ ဝမ္းပ်က္ျခင္းကို တိက်ေသခ်ာတဲ့ ေဆး စီဖရန္ (၂၅ဝ) လီလီကြန္၊ နီ၊ မက္ထ႐ို ၂ဝဝ မီလီဂရမ္၊ ဒီကုိေတး တစ္ဝက္၊ တစ္ေန႔ ၃ လံုး (၄-၇) ရက္ ေပးသင့္တယ္။ ေရဓာတ္၊ သတၱဳဓာတ္ ဆံုး႐ႈံးျခင္းကို ကာကြယ္ဖုိ႔၊ ဓာတ္ဆားရည္ (Ord Rchydratin Salt) တိုက္သင့္ တယ္။

+ဝမ္းကိုက္ပိုး+
 ဝမ္းကိုက္ပိုးေၾကာင့္ ဝမ္းကိုက္ဝမ္းပ်က္ ျဖစ္ေစတယ္။ ဝမ္းကိုက္ပုိး (Anoebiners) ေၾကာင့္ ဝမ္းကိုက္ျခင္းျဖစ္လို႔ ဝမ္းအႀကိမ္ မ်ားစြာသြားၿပီး နံေစာ္ျခင္း၊ ေသြးနဲ႔ ခြၽဲပါျခင္း ေတြ႕ရတယ္။ ဝမ္းေလွ်ာ၊ ဝမ္းကိုက္ကို စနစ္တက် ကုသသင့္တယ္။ ဝမ္းကိုက္ပိုးကို စနစ္တက် မကုသရင္ အသည္းထဲ ဝမ္းကိုက္ပိုး ဝင္ၿပီး အခ်ိန္မီမခြဲစိတ္ရင္ ေသြးဆိပ္တက္ၿပီး ေသဆံုးႏုိင္တယ္။ ဝမ္းကိုက္ ပိုးမကူးစက္ ရေအာင္ ဝမ္းေလွ်ာဝမ္းပ်က္ ကာကြယ္နည္း အတိုင္း ကာကြယ္ ႏိုင္တယ္။ ဝမ္းကိုက္ ကာကြယ္ေဆးမရွိေသးဘူး။

+တိုက္ဖြိဳက္ေရာဂါ+

တိုက္ဖြိဳက္ ေရာဂါေၾကာင့္ ဝမ္းေလွ်ာ ဝမ္းပ်က္ျခင္းကို ေနာက္ပုိင္းမွာ အေတြ႕ရမ်ားတယ္။ ဖ်ား၍ အပူမက်ျခင္း၊ အပူခ်ိန္ ၁ဝဝ ဒီဂရီအထက္ရွိျခင္း၊ ဝမ္းသြားျခင္း၊ ေသြးအားနည္းျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း၊ ဗုိက္နာျခင္း ျဖစ္ေစတယ္။အတူေနလူႀကီး၊ ကေလးမ်ားကို ေရာဂါ ျဖစ္မျဖစ္ ေစာင့္ၾကည့္ဖုိ႔လုိတယ္။ ကာကြယ္ ေဆးထိုး ေပးႏိုင္တယ္။ ေရာဂါေပ်ာက္တဲ့ အထိ (တစ္ပတ္-သံုးပတ္) စီဖရန္ သို႔မဟုတ္ ကလို႐ိုဖီနီေကာ တစ္ေတာင့္ (သံုးႀကိမ္) (၅-၁၅) ရက္ ေသာက္သင့္တယ္။ တိုက္ဖြိဳက္ ေရာဂါျဖစ္တဲ့ရက္မွ ေပ်ာက္တဲ့ ရက္အထိ အနားယူရမယ္။ သီးျခားထား၊ သီးျခား ကုသရမယ္။ ေရေကာင္း ေရသန္႔ နဲ႔ က်ဳိခ်က္ၿပီး သားေရကိုသံုးျခင္း၊ ေဆးခတ္ျခင္း၊ မစင္မ်ားကို စနစ္တက် စြန္႔ပစ္ျခင္း၊ ကိုယ္လက္ သန္႔ရွင္းျခင္း၊ လူနာရဲ႕ အဝတ္အစားအေပ အက်ံမ်ားကို ေရေႏြးျဖင့္ ျပဳတ္ျခင္း၊ တိုက္ဖြိဳက္ ကာကြယ္ ေဆးထုိးျခင္း (ေျခာက္လခံဘူး) တို႔ျဖင့္ သီးျခား ကာကြယ္ေပးႏုိင္တယ္။

 +သံေကာင္+

သံေကာင္ေၾကာင့္ ဝမ္းေလွ်ာဝမ္းပ်က္ ျဖစ္ႏုိင္တယ္။ ေဖေဖာ္ဝါရီမွ ဧၿပီလအထိ သို႔မဟုတ္ ဗုိက္ထဲမွာ သံရွိေနရင္ အခ်ိန္မေရြး ဝမ္းပ်က္ဝမ္းေလွ်ာ ျဖစ္ႏုိင္တယ္။ သံလံုးေကာင္၊ သံျပား ေကာင္၊ တုတ္ေကာင္၊ သံခ်ိတ္ေကာင္ စသျဖင့္ ကူးစက္ႏုိင္တယ္။ ကူးစက္ရာမွာ မသန္႔ရွင္းတဲ့ ေသာက္ေရမ်ား၊ မစင္မွတစ္ဆင့္ ယင္ေကာင္က သယ္ယူလာေသာ ေရာဂါပိုးမ်ား၊ အစားအစာ အေပၚ၌ နားစဥ္ က်န္ခဲ့ျခင္း မသန္႔ရွင္းေသာ လက္မ်ား (Fucus, Fly, Flighit, Food, Fingers ) ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ပြားတယ္။ သံဥပါတဲ့ မသန္႔ရွင္းေသာ ေသာက္ေရမ်ား၊ အစာမ်ား ကတစ္ဆင့္ ဝမ္းထဲ ဝင္ေရာက္ၿပီး သံထေစတယ္။ သံဝမ္းသြားပါက ဝမ္းသြားျခင္း၊ အားအင္ ကုန္ခန္းျခင္း၊ ၾကြက္တက္ျခင္း၊ ေသြးအားနည္းျခင္း၊ တက္တတ္ျခင္း၊ အူေပါက္၍ ေသြးဆိပ္ တက္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ေစတယ္။ ေသဆံုးတတ္တယ္။ကာလဝမ္းေရာဂါ (Vibrio Chlorae ) ေၾကာင့္ ဝမ္းသြားပါက ဝမ္းရဲ႕ အေရာင္က ဆန္ေဆးေရ အေရာင္သြားျခင္း၊ အားအင္ကုန္ခန္းျခင္း၊ ၾကြက္တက္ျခင္း၊ လက္မ်ား ပဲႀကီး ေရစိမ္ကဲ့သုိ႔ တြန္႔ျခင္း၊ ဆီးနည္းျခင္း ျဖစ္တတ္တယ္။တစ္ပတ္ထိ ေစာင့္ၾကည့္ရမယ္။ ေရာဂါ သယ္ေဆာင္သူ ရွိ၊ မရွိ ၾကည့္ရမယ္။ စားေဆး စီဖရန္ ၅ဝဝ မီလီဂရမ္၊ ႏိုဘက္တင္၊ ဇက္စတို၊ ဒီကိုေတး (Ciprean, Nobatin, Dicolfi သံုးမ်ဳိး သံုးႀကိမ္ ၄-၁၇ ရက္ထိ တုိက္ရတယ္။ကာလဝမ္းျဖင့္ ေတြ႕ၿပီးသည္မွ တစ္ပတ္ထိ ေစာင့္ၾကည့္ရမယ္။ လူနာကို ေဆး႐ံုတင္ၿပီး သီးသန္႔ေဆာင္မွာ ထားရွိရတယ္။ တျခားသူမ်ား၊ ေနရာမ်ား၌ ကာလဝမ္းရွိ၊ မရွိ ေစာင့္ၾကည့္ ျခင္း၊ အမိန္႔ ထုတ္ျပန္ျခင္း၊ ကန္႔သတ္ျခင္း ႀကိဳတင္ ကာကြယ္ျခင္း လုပ္ရပါတယ္။ ။

 Written by ေရႊကူ
Labels: ပညာေပး

အလင္းေရာင္မွ JACBA ၏ postကုိ
မ်ွေဝေပးျခင္းျဖစ္ပါသည္။